Nasz „leniwy” mózg

Różnica pomiędzy ludźmi sukcesu, a nieudacznikami polega na tym, że ci pierwsi niemal nałogowo robią rzeczy, których ci drudzy unikają jak diabeł święconej wody

Brian Tracy

Codziennie wykonujemy setki czynności oraz podejmujemy setki mniejszych lub większych decyzji. Każda z nich to dla naszego mózgu duże, energetyczne wyzwanie i dlatego nasz mózg szuka sposobów aby ten wydatek energetyczny zoptymalizować.

Mózg jest organem, który u człowieka waży około 1-1,5 kilograma, czyli jakieś 2% wagi całego ciała. Jednocześnie zużywa 20-25% energii całego organizmu. Mózg dorosłego mężczyzny spala dziennie około 450 kalorii, a dorosłej kobiety 350 kalorii. Zapotrzebowanie na energie wzrasta, gdy myślimy, a szczególnie gdy myślimy bardzo intensywnie lub chcemy nauczyć się czegoś nowego. Robert Sapolsky z Uniwersytetu Stanforda ogłosił, że elitarni gracze szachowi mogą spalić podczas jednego dnia nawet 6 tysięcy kalorii bez ruszania się – tylko grając w szachy. Dobitnym przykładem nadmiernego zużycia energii podczas intensywnej aktywności umysłowej miał być Antolij Karpov, którego mecz szachowy z mistrzem świata – Garrim Kasparowem w 1984 roku został przerwany z powody wyczerpania organizmu. Okazało się, że Antolij w ciągu 5 miesięcy i dziesiątek rozegranych turniejów szachowych stracił na wadze około 10 kilogramów i nie przypominał w niczym zawodnika, który rozpoczął mistrzostwa.

Niestety muszę rozczarować tych, którzy pomyśleli, że intensywne myślenie może w kwestii odchudzania zastąpić intensywny trening. Wiele badań tego nie potwierdza, wskazując, że wzrost energochłonności mózgu podczas intensywnego myślenia zwiększa się o najwyżej kilka procent. Niemniej jednak nasz mózg próbuje uniknąć nawet takich sytuacji i stara się gdzie może oszczędzić energię.

Jak to robi? Jednym ze sposobów jest tworzenie nawyków, czyli powtarzalnych czynności, które wykonujemy automatycznie, bez zbędnego myślenia. 

Co to są nawyki?

Sukces jest pokłosiem codziennych nawyków, a nie jednorazowych, doniosłych życiowych przemian

James Clear

Pamiętasz jak uczyłeś się jeździć samochodem? Pamiętasz swoją pierwszą jazdę? Z pewnością musiałeś być wtedy maksymalnie skupiony. Jazda samochodem nie jest prosta – 3 pedały, lusterka, kierownica, znaki drogowe, inni uczestnicy ruchu. Ogarnięcie tego było naprawdę ciężkie. A teraz? Zapewne robisz to zupełnie nieświadomie i jeszcze jesteś w stanie z nudów słuchać podczas jazdy radia, audiobooków lub podcastów. Może nawet z podwójną prędkością dźwięku?

Dlaczego tak się dzieje? Jazda samochodem stała się nawykiem, czyli powtarzalną czynnością, którą robisz podświadomie i która nie zużywa zbyt dużo Twojej energii. Podobnie jest z innymi czynnościami – wstawanie rano, robienie śniadania, droga do pracy i tak dalej. Bardzo duża część Twojego codziennego dnia to właśnie nawyki. Oczywiście nawyki mogą być dobre jak i złe. Nawykiem może być codzienne picie alkoholu do kolacji, palenie papierosów lub jedzenie słodyczy. Może też nim być regularne uprawianie sportu lub picie świeżo wyciskanego soku z owoców i warzyw do śniadania. Większość Twojego dnia składa się z nawyków i to od tego czy są pozytywne, czy negatywne zależy to jaka jest jakość Twojego życia, Twojego zdrowia i Twoich finansów. Można również powiedzieć, że to czy osiągniesz sukces w jakieś dziedzinie zależy w dużej mierze od tego, czy masz nawyki, które Cię do tego doprowadzają. Nikt nie miałby szans zostać wybitnym sportowcem, gdyby wśród jego nawyków nie było ciężkiego treningu i zdrowego żywienia. Ciężko jest również odnieść sukces w biznesie lub karierze, gdy wśród nawyków nie ma ciężkiej pracy i ciągłego rozwoju (na przykład czytania książek). Oczywiście to samo dotyczy finansów osobistych i budowania majątku.

Jak tworzą się nawyki

Najpierw sami tworzymy własne nawyki, potem nawyki tworzą nas

John Dryden

Nawyki mogą tworzyć się w życiu człowieka samoczynnie i nieświadomie, ale można też je świadomie wdrażać. Szczególnie polecam te pozytywne :). Nie jest to oczywiście łatwa sprawa i wymaga dużej motywacji oraz konsekwencji. W tym artykule zaproponuje Ci kilka nawyków finansowych, które mogą Ci pomóc, skuteczniej ogarniać własne finanse, a potem podpowiem co może Ci pomóc je skutecznie wdrożyć. Zanim jednak to zrobię, przyjrzyjmy się mechanizmowi powstawania nawyków. Według James Clear, autora książki Atomowe Nawyki, nawyki powstają w 4 etapach:

1. Wskazówka do działania → Na przykład siadasz wieczorem do oglądania serialu na Netflix
2. Pragnienie → Chętnie byś coś pochrupał
3. Odpowiedź → Mam w kuchni chipsy
4. Nagroda → Ach ten paprykowy smak

To akurat nie jest dobry nawyk, ale obawiam się, że dość popularny. Jeżeli masz jakiś podobny, dobrze wiesz, że im dłużej to trwa, tym trudniej się powstrzymać. 

Przejdźmy wiec do nawyków, które pomogą Ci poprawić swoją sytuację finansową.

Finansowy nawyki

Nawyk zarządzania pieniędzmi jest ważniejszy niż ilość posiadanych pieniędzy

Harv Eker

1. Najpierw zapłać sobie.

Od razu po otrzymaniu wypłaty, zanim zaczniesz opłacać rachunku, robić zakupy i tak dalej, przelej ustaloną część środków na konto oszczędnościowe, konto maklerskie lub inne z którego będziesz kupować aktywa. Zostawienie tego na koniec miesiąca może spowodować, że na koncie bieżącym nic już nie zostanie. Jest to jeden z najpopularniejszych i najbardziej skutecznych „lifehack’ów” finansowych.

• • Wskazówka → Widzę na koncie przelew od pracodawcy
  • Pragnienie → Chcę zwiększyć swój majątek i bezpieczeństwo finansowe.
  • Odpowiedź → Robię przelew określonej kwoty
  • Nagroda → Widzę jak mój majątek się powiększa i czuję się bardziej bezpiecznie finansowo

2. Nie trzymaj więcej niż kilka tysięcy złotych na koncie bieżącym.

Przy obecnej inflacji, trzymanie większej gotówki na koncie bieżącym to pewna, realna strata. Każdy z nas powinien wyrobić sobie nawyk natychmiastowego przelewania na konto oszczędnościowe wszystkich środków, których nie potrzebuje na bieżące wydatki.

• • Wskazówka → Wchodzę na konto i widzę więcej pieniędzy niż potrzebuje na bieżące wydatki
  • Pragnienie → Nie chcę tracić ich realnej wartości przez inflacje
  • Odpowiedź → Sprawdzam, gdzie jest dostępne najlepsze konto oszczędnościowe (na przykład TU) i przelewam tam część środków
  • Nagroda → Odsetki naliczane co miesiąc na koncie oszczędnościowym

3. Po każdej otrzymanej podwyżce, o przynajmniej połowę jej wartości podnieś kwotę, którą co miesiąc oszczędzasz.

Jeżeli zależy Ci na zwiększeniu swoich oszczędności i polepszeniu swojej sytuacji finansowej, może być to do tego najlepsza okazja. Skoro do tej pory, Twoje stare wynagrodzenie wystarczało Ci na pokrycie wszystkich wydatków, nawet połowa kwoty podwyżki podniesie standard Twojego życia. Drugą połowę możesz więc przeznaczyć na oszczędności. Czemu nie całość? Nie przesadzajmy – zasłużyłeś na tę podwyżkę i coś od życia też Ci się należy!

• • Wskazówka → Dostaje podwyżkę
  • Pragnienie → Chce poprawić swoją sytuację finansową i bezpieczeństwo finansowe
  • Odpowiedź → Zwiększam miesięczną kwotę oszczędności
  • Nagroda → Obserwuje o ile szybciej realizuje swoje cele finansowe

4. Czytaj książki i blogi lub słuchaj podcastów o finansach osobistych i inwestowaniu.

Dzięki temu zwiększysz wiedzę finansową i łatwiej będzie Ci utrzymać motywacje do działania. Z miesiąca na miesiąc będziesz czuł się pewniej inwestując i będziesz miał większą szansę na osiągnięcie lepszych stóp zwrotu.

• • Wskazówka → W zależności, które medium wybierzesz. Uruchomienie samochodu, wyjście pobiegać, położenie się wieczorem do łóżka.
  • Pragnienie → Chcę zwiększyć swoją wiedzę finansową i osiągać lepsze wyniki inwestycyjne
  • Odpowiedź → Włączam podcast. Otwieram książki
  • Nagroda → Nowa wiedza i lepsze wyniki inwestycyjne

5. Wyznacz swoje finansowe cele i regularnie monitoruj ich realizacje.

Jeżeli chcesz poprawić sytuację własnych finansów, pierwszym krokiem jest ustawienie sobie konkretnych, mierzalnych i określonych w czasie celów, a następnie regularne (na przykład comiesięczne) mierzenie ich realizacji. Może być to na przykład redukcja długów, zbudowanie finansowej poduszki bezpieczeństwa, wcześniejsza spłata kredytu hipotecznego lub uzbieranie wkładu własnego na mieszkanie. Dzięki ustaleniu celów i kontrolowaniu ich realizacji, zdecydowanie łatwiej będzie utrzymać Ci konsekwencje w działaniu. Praca nad finansami osobistymi to bardzo powolny proces. Ustalenie celów działa w tym przypadku jak „wehikuł czasu”, który symuluje co się stanie z Twoją finansową sytuacją, gdy utrzymasz swoje postanowienia przez 5/10/15/20 lat. Szczegółowo opisuje to w książce.

• • Wskazówka → Pierwszy dzień nowego miesiąca
  • Pragnienie → Jestem ciekawy jak idzie realizacja mojego celu finansowego
  • Odpowiedź → Siadam wieczorem, otwieram arkusz kalkulacyjny, konta oszczędnościowe, konta maklerskie i sprawdzam realizację planu
  • Nagroda → Widok rosnącego majątku i przychodów z aktywów oraz zadowolenie z realizacji własnego celu

6. Nie przepłacaj.

Zanim kupisz coś o większej wartości, porównaj ceny i  sprawdź, czy nie da się tego kupić taniej. Moją ulubioną grę planszową –  Terraformacja Marsa na Allegro znalazłem u różnych z sprzedawców odpowiednio za 310 i 125 złotych. Identyczną!

• • Wskazówka → Kupuję coś o wartości większej niż 100 złotych
  • Pragnienie → Chcę zapłacić mniej
  • Odpowiedź → Zanim dokonam zakupu. sprawdzam w Internecie (np. Allegro, Amazon, Ceneo) czy identycznego produktu nie mogę kupić taniej. To zajmie 5 minut!
  • Nagroda → Zaoszczędzone pieniądze mogę wydać lub (rekomendowane) wpłacić na konto oszczędnościowe

7. Sprawdzaj różne opcje zakupu wakacji.

Jeżeli jeździsz na wakacje w Polsce lub za granicę na pewno znasz portal Booking.com. Zapewne też wiesz, że jak zamówisz za jego pośrednictwem pokój w hotelu, to właściciel będzie musiał zapłacić za to około 10-15% prowizji. Całkiem więc możliwe, że uda Ci się to zrobić taniej, po prostu kontaktując się z hotelem. Tu mam jednak mieszane uczucia, ponieważ uważam, że Booking robi świetną robotę, jeżeli chodzi o ochronę konsumentów. Mój znajomy opowiadał mi, że nie mógł odzyskać pieniędzy za niewykorzystane noclegi w Stanach Zjednoczonych od hoteli, w których je zarezerwował za pośrednictwem Booking’u. Nie doleciał, bo covid uziemił samoloty. Pisał do hoteli i dostawał odpowiedzi w stylu – „bardzo nam przykro, ale warunki umowy mówią…”. Zwrócił się o pomoc do Booking’u i w ciągu kilku dni okazywało się, że hotelom tak przykro już nie było i zwróciły wszystkie koszty. Nie polecam więc za wszelką cenę omijania Booking’u.

Coś co natomiast polecam, to kupowanie przez Booking, ale taniej. Czy wiesz, że bardzo często ten sam hotel, w tym samym czasie zamówiony na stronie internetowej Booking.com może kosztować 3 000 złotych, a w aplikacji Booking na telefonie (po zalogowaniu) 2 400 złotych?

• • Wskazówka → Chce zarezerwować hotel/wycieczkę
  • Pragnienie → Chcę zapłacić mniej
  • Odpowiedź → Zanim dokonam zakupu sprawdzam, czy czasem w aplikacji Booking.com (lub innych) identyczny produkt nie jest tańszy
  • Nagroda → Zaoszczędzone pieniądze mogę wydać lub (rekomendowane) wpłacić na konto oszczędnościowe

8. Negocjuj.

Negocjacje zdecydowanie nie są „narodowym sportem Polaków” i większość z nas wstydzi się zapytać o rabat. Ja też tak mam, ale walczę z tym i jakbym miał powiedzieć, jaką wartość dały mi negocjacje w ciągu ostatnich 10 lat, to pewnie byłaby to wartość pięciocyfrowa (może nawet z tej drugiej połowy). Nie namawiam Cię oczywiście, żebyś negocjował w sklepie spożywczym gdy kupujesz bułki, ale już kupując mieszkanie, samochód, rower czy telewizor, powinieneś to robić. Jeżeli nie wiesz jak, zdecydowanie powinieneś przeczytać jakąś książkę w tym temacie. To może być najbardziej opłacalny zakup w Twoim życiu. Ja polecam Macieja Dudko „Targuj się! Zen negocjacji”. Przeczytałem już kilka książek o negocjacjach – ta była pierwsza i zdecydowanie najlepsza. Bardzo dobrze się ją czyta, uczy podstawowych technik i przekonuje, że warto negocjować (a to dla mnie jako introwertyka było najważniejsze).

• • Wskazówka → Chce kupić coś o wartości powyżej 500 złotych
  • Pragnienie → Chcę zapłacić mniej i chcę wykorzystać technikę negocjacji której się właśnie nauczyłem
  • Odpowiedź → Rozpoczynam negocjacje
  • Nagroda → Zaoszczędzone pieniądze mogę wydać lub (rekomendowane) wpłacić na konto oszczędnościowe

9. Zamawiaj produkty, których kupujesz dużo przez Internet prosto od dostawców.

Dam Ci kilka przykładów. Cała moja rodzina uwielbia lody, a szczególnie te gałkowe od Grycana. Wiesz dobrze ile kosztuje gałka lodów w galerii. W Warszawie ciężko już znaleźć miejsca gdzie kosztuje mniej niż 7 złotych! A wiesz, że takie lody w Warszawie można zamówić z darmową dostawą do domu (około 20 złotych za litr) na stronie sklep.grycan.pl. Zakładając, że przeciętna gałka waży około 50 gramów – to około 7 razy taniej, a smak ten sam. My przez Internet zamawiamy jeszcze w dużych ilościach mąki do pieczenia chleba i soki tłoczone 5 litrowe. Każdą z tych rzeczy można kupić też w sklepie, ale przez Internet, od producenta, jest taniej i wygodniej.

• • Wskazówka → Zauważam, że jest jakiś produkt, który kupuje praktycznie na każdych zakupach
  • Pragnienie → Chcę go kupić taniej i nie chce mi się go nosić
  • Odpowiedź → Sprawdzam, czy nie da się zamówić go za niższą cenę i wygodniej na stronie producenta
  • Nagroda → Zaoszczędzone pieniądze mogę wydać lub (rekomendowane) wpłacić na konto oszczędnościowe. Robię mniejsze zakupy

10. Zapisz się do Newslettera 🙂

No dobra… Przyznam, że dodałem ten punkt tylko dlatego, żeby w tytule można było napisać „10” :). No i żeby przypomnieć Ci o takiej możliwości.

Jak ułatwić sobie wdrażanie nawyków

Gdy wszystko staje się nieskuteczne, idź popatrzeć na pracę kamieniarza sto razy uderzającego w skałę, na której nie pojawia się nawet drobna rysa. Ale za sto pierwszym uderzeniem kamień pęka na dwoje, a ja wiem, że nie ostatni cios to sprawił, lecz wszystkie, które nastąpiły przed tym.

James Clear

1. Wszyscy wiemy, że jedną z najważniejszych rzeczy, która motywuje ludzi do działania jest nagroda. Dużo łatwiej jest wdrożyć nawyk, którego elementem będzie atrakcyjna nagroda niż taki, który tej nagrody jest pozbawiony. Jeżeli masz do wdrożenia nawyk, który ciężko jest powiązać z nagrodą (może to być na przykład słuchanie podcastów o finansach osobistych), spróbuj połączyć go z czymś co sprawia Ci większą przyjemność. Na przykład z jazdą na rowerze, spacer z psem lub jazdą samochodem.
2. Żeby zwiększyć prawdopodobieństwo wdrożenia nawyku na którym Ci zależy, uczyń go tak prostym, jak to tylko jest możliwe. Zamiast co miesiąc pamiętać, że masz zrobić rozliczenie realizacji swoich celów finansowych, zrób sobie przypominajkę w kalendarzu. Zamiast od razu po wpłynięciu wypłaty pamiętać o przelewie na konto oszczędnościowe, ustaw przelew automatyczny. Umieszczenie ciekawej książki rozwojowej przy łóżku, a nie w sąsiednim pokoju również może Ci pomóc w utrzymaniu nawyku czytania i ciągłego rozwoju. Podpowiem również, że aby pozbyć się jakiegoś niechcianego nawyku (na przykład chipsy do serialu) należy go sobie maksymalnie utrudnić. Dużo łatwiej jest zrezygnować z zakupu chipsów w sklepie, przy półce z chipsami, niż siadając na kanapie w domu, gdy już zakupione chipsy czekają w szafce w kuchni.
3. Spróbuj połączyć swoje nawyki z jakąś małą, ale natychmiastową gratyfikacją. Myślenie o tym co będzie za kilkadziesiąt lat nie jest dla nas zazwyczaj zbyt ekscytujące, dlatego warto ustalić jakieś nagrody tu i teraz. Na przykład po każdym miesięcznym rozliczeniu celów finansowych, które uznasz za sukces – urządź z mężem/żoną uroczystą kolację, a po każdym roku, który odhaczysz finansowo na plus – zaplanuj wycieczkę zagraniczną. To może w większym stopniu pomóc Ci utrzymać zaangażowanie niż perspektywa dostatniej emerytury, na przykład za 25 lat.
4. Gdy nie uda nam się wdrożyć nawyku, często usprawiedliwiamy się przed samym sobą i racjonalizujemy to dlaczego nam się nie udało. Nie poszedłem biegać, bo było za zimno. Nie przeznaczyłem pieniędzy z „wakacji kredytowych” na nadpłacenie kredytu, bo była fajna promocja na lot do Barcelony i tak dalej. Żeby się przed tym zabezpieczyć, podziel się zobowiązaniem z osobą lub ludźmi, którzy są Ci bliscy i poproś, żeby pytali Cię o postępy. Użyjesz wtedy jednego z największych motywatorów dla Twojego umysłu – uniknięcia poczucia wstydu i bycia postrzeganym jako osoba niekonsekwentna. Świadomość tego, że ktoś może Cię zapytać jak Ci idzie lub rozliczyć z postępu, będzie dla Ciebie dużą motywacją. Warto również spróbować znaleźć towarzysza wdrożenia nawyku. Naturalnym może być mąż/żona, ale czasem warto znaleźć też przyjaciela, który ma podobne cele.
5. Pamiętaj też o tym, że gdy podejmiesz decyzje o tym, że chcesz wdrożyć jakiś nawyk – musisz określić dokładną datę startu i sposób jego rozliczania. Jeżeli tego nie zrobisz, możesz później próbować odwlekać to w czasie i naciągać rzeczywistość przy rozliczaniu. Jeżeli więc nawykiem, który chcesz wdrożyć jest czytanie finansowych książek –  określ, że zaczynasz od jutra, minimum 30 minut dziennie, przez 5 dni w tygodniu i będziesz to odznaczał w swoim kalendarzu lub Excelu. Wiem, że ten przykład może brzmieć głupio, ale co ja poradzę, że to właśnie takie głupoty na nas działają:).
6. Pozbycie się negatywnego nawyku jest trudne. Jeżeli codziennie wieczorem oglądając serial na Netflix jesz chipsy, zwykła rezygnacja z tego może być bardzo ciężka. Dużo łatwiejsza natomiast jest „podmiana” nawyku. Podpowiem, że 150-gramowa paczka chipsów może mieć nawet 850 kcal, czyli tyle co średniej wielkości dwa posiłki! Popcorn jest zdecydowanie zdrowszy i też można go pochrupać. Nie mówiąc już o suszonych owocach:).
   

Podsumowanie

Twój los zależy od Twoich nawyków

Brian Tracy

Mam nadzieje, że ten wpis był dla Ciebie przydatna i ułatwi Ci wdrożenie pozytywnych finansowych nawyków. Trzymam za Ciebie mocno kciuki! Zdecydowanie polecam Ci również książkę Atomowe Nawyki, autorstwa Jamesa Clear, która była inspiracją do napisania tego artykułu i dzięki której moja rodzina wprowadziła wiele pozytywnych nawyków – nie tylko finansowych:)

A czy Ty znasz jeszcze jakieś ciekawe finansowe nawyki lub efektywne sposoby ich wdrażania? Zapraszam do komentowania.

Powiązane wpisy:

Najważniejsza lekcja w nauce finansów osobistych

Inwestowanie i oszczędzanie? Zajmę się tym później

Śmierć z zerem na koncie – Czy podejście Billa Perkinsa ma sens?